آیتى از خداست معصومه (سلام الله علیها)
لطف بى انتهاست معصومه (سلام الله علیها)
جلوهاى از جمال قرآن است
چهرهاى حق نماست معصومه (سلام الله علیها)
عطر باغ محمدى دارد
زاده مصطفى است معصومه (سلام الله علیها)
پرتوى از تلألو زهرا (سلام الله علیها)
گوهرى پربهاست معصومه (سلام الله علیها)
ماه عفت نقاب آل کسا
دختر مرتضاست معصومه (سلام الله علیها)
اخترى در مدار شمس شموس
یعنى اخت الرضاست معصومه (سلام الله علیها)
زائران! یک در بهشت اینجاست
تربتش باصفاست معصومه(سلام الله علیها)
در توسل به عترت و قرآن
باب حاجات ماست معصومه (سلام الله علیها) (۱)
حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) در روز اول ذیقعده سال ۱۷۳ (ه.ق) در مدینه منوره، دیده به جهان گشود چنان که در مستدرک سفینةالبحار مىخوانیم:«فاطمة المعصومة المولودة فى غرّة ذى القعده سنة ۱۷۳؛ فاطمه معصومه که در روز اول ذیقعده ۱۷۳ بدنیا آمده است.»(۲) پدر بزرگوار آن حضرت، امام کاظم(علیه السلام) و مادر گرامىاش نجمه خاتون مىباشد که بعد از تولد توسط حضرت رضا (علیه السلام) به طاهره ملقب گردید.(۳) در نتیجه فاطمه معصومه (سلام الله علیها) با امام رضا (علیه السلام) خواهر و برادر ابوینى هستند. فاطمه معصومه (سلام الله علیها) در پى انتقال اجبارى امام هشتم به مرو،بعد از یک سال تحمّل دورى برادر بزرگوارش از مدینه منوره، عازم خراسان گردید که در مسیر سفر در ۲۳ ربیع الاوّل سال ۲۰۱ (ه.ق) وارد شهر قم شده و مورد استقبال عدّه زیادى از مردم مشتاق و شیفته اهل بیت (سلام الله علیهم) قرار گرفت، و بعد از هفده روز اقامت در منزل موسى بن خزرج، در سن ۲۷ سالگى در سال ۲۰۱(ه.ق) (به اتفاق مورّخان) (۴) دیده از جهان فرو بست و در «باغ بابلان» محل فعلى مزار آن حضرت، دفن گردید. به بهانه رحلت آن بانوى بزرگوار نگاهى گذرا داریم به بانوان محدّثه تاریخ اسلام، و مقام محدّثه بودن کریمه اهل بیت حضرت معصومه (سلام الله علیها).
جایگاه زن در فرهنگ دینى در فرهنگ قرآنى بر خلاف تصوّر برخى مکتبها و افراد که فقط مردان را الگوى افراد و جامعه مىدانند، آنجا که مىخواهد اسوهها و نمونهها را معرّفى کند در کنار اسوه بودن حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت رسول اکرم (صل الله علیه وآله) الگوها و نمونههایى از زنان وارسته و همچنین زنان گمراه را به جامعه و مؤمنان معرّفى مىکند، قرآن علاوه بر فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) و حضرت مریم (سلام الله علیها) به عنوان الگو، همسر فرعون را نیز به عنوان زن نمونه معرّفى نموده است، زنى که در بدترین محیط و فاسدترین مکان، یعنى کاخ فرعون زندگى مىکرد، ولى با شکوهترین ایمان و پایدارى و فداکارى را به نمایش گذاشت، قرآن درباره او مىفرماید: «و خداوند براى مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است در آن هنگام که گفت: پروردگارا! خانهاى براى من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایى بخش!» نکته در خور دقّت در آیه فوق این است که همسر فرعون همچون مریم (سلام الله علیها) نه تنها الگو براى زنان است بلکه مثال و نمونه براى کل جامعه است. این نشان مىدهد که اسلام براى زنان آن قدر ارزش قائل است که به او میدان داده تا در عرصه معنویات و پیشرفتهاى معنوى و اخلاق و فداکارى بتواند الگو و مثال براى مردان نیز باشد. اسلام در تاریخ خود زنان نمونه در عرصههاى مختلف فراوان داشته از جمله صحنههاى علمى، و بخصوص صحنههاى علوم دینى و نقل حدیث، آنچه در این بخش پىگیرى مىشود اسامى بانوانى است که در عرصه نقل حدیث و روایات در دورههاى مختلف الگو و نمونه بودهاند. زنان محدّثه در عصر رسالت در عصر رسالت رسول اعظم (صل الله علیه وآله) بانوان بىشمارى از خرمن علوم الهى خوشه چیدند و بعد از خود آنها را به عنوان یادگار براى نسلهاى بعدى نقل نمودند، از جمله این افراد که مىتوان نام برد:
۱- اسماء بنت عمیس که روایات مختلفى از جمله روایاتى درباره فاطمه زهرا (سلام الله علیها) از او نقل شده است. ۲- اسماء بنت یزید الانصاریه. ۳- اماسلم صاحبة الحصادة. ۴- امّانس بن مالک. ۵ – امّحرام بنت ملحان. ۶- امّالحصین. ۷- امحکم بن الزبیر. ۸ – امحمید الانصاریّه. ۹- امحارجه. ۱۰ – امالورداء. ۱۱- امرعلة القشیریة. ۱۲-امسلیط. ۱۳- امسنان الاسلمیّه. ۱۴- امشریک ۱۵- امعطیّة الدوسیّه. ۱۶- امعطیّة الانصاریه. ۱۷- امعطیه الخافضه. ۱۸- امغنم صاحبة الحصاة. ۱۹- امقیس بنت محصن الاسدیّه. ۲۰- امکلثوم بنت عقبه. ۲۱- امبشرالانصاریّه. ۲۲- امهشام الانصاریّه. ۲۳- برکة بنت ثعلبه (امّایمن). ۲۴- خرامة بنت وهب. ۲۵- خولة بنت عامر. ۲۶- خولة بنت حکیم السلیمة. ۲۷- الربیع بنت معوّذ. ۲۸- زینب (مرأة ابن مسعود). ۲۹- زینب بنت ابى سلمة. ۳۰- زینب العطارة الحولاء. ۳۱- سبیعة بنت الحارث الاسلمیّه. ۳۲- سلمى (مولاة الرسول (صل الله علیه وآله). ۳۳- سودة بنت زمعة. ۳۴- صفیّة بنت شیبه. ۳۵- ضباغة بنت الزبیر بن عبدالمطلب. ۳۶- فاخته بنت ابى طالب. ۳۷- فاطمه بنت اسد (مادر امیرمؤمنان على (علیه السلام). ۳۸- فاطمة الزهرا (سلام الله علیها). ۳۹- لبابة بنت الحارث. ۴۰- لیلى الغفّاریّه. ۴۱- میمونة بنت الحارث. ۴۲- نسیبه بنت کعب. ۴۳- نسیبه بنت الحارث الانصاریّه. ۴۴- امسلمه (هند بنت ابى امیّه). امالمؤمنین همسر گرامى پیامبر اکرم (صل الله علیه وآله) که از جمله روایات مربوط به شهادت امام حسین (علیه السلام) و شأن نزول آیه تطهیر و…را نقل نموده است. ۴۵- هند بنت اثاثه. ۴۶- عائشه دختر ابوبکر نیز از راویان زن مىباشد و….(۵)
بانوانى که از امیرمؤمنان على (علیه السلام) قل حدیث نمودهاند. در عصر علوى نیز جمعى از زنان از مکتب درس آن حضرت دانش فرا گرفتهاند، و اندوختههاى خویش را در قالب روایات نقل نموده از جمله به این افراد مىتوان اشاره کرد: ۱- ام الحسن النخعیّه. ۲- ام حکیم دختر عمروبن سفیان الخولیه ۳- ام خداش. ۴- ام عبداللّه بن جعفر. ۵ – ام موسى ۶- حبابة الوالبیه ۷- حلبة کنیز شیبان. ۸ – زبراء کنیز امام على (علیه السلام) . ۹- عمرة دختر طبیح. ۱۰- فاطمه الزهرا (سلام الله علیها). ۱۱- نضرة الازدیه. ۱۲- ام سلمه (هند دختر ابى امیه) ام المؤمنین. ۱۳- فضه خادمه، کنیز حضرت زهرا (سلام الله علیها) (۶)
بانوانى که از فاطمه زهرا (سلام الله علیها) حدیث نقل کردهاند: حضرت زهرا (سلام الله علیها) با این که عمر کوتاهى داشت هم خود روایات قابل توجهى نقل نموده است که در کتابهایى همچون فرهنگ سخنان فاطمه زهرا (سلام الله علیها) ، محمد دشتى، گردآورى شده است و هم بانوانى از علوم او بهره بردهاند، روایاتى از او نقل نمودهاند، مانند: ۱- اسماء بنت عمیس ۲- زینب کبرا دختر على (علیه السلام) و زهرا (سلام الله علیها) ۳- سلمى کنیز رسول خدا (صل الله علیه وآله) ۴- فضه نوبیّه (خادمه) ۵ – امسلمه امالمؤمنین، همسر رسول اکرم (صل الله علیه وآله) ۶- امکلثوم دختر حضرت على (علیه‌السلام) ۷- زینب دختر ابى رافع(۷)
بانوان محدّثه از امام حسن (علیه السلام) از حضرت امام حسن مجتبى (علیه السلام) نیز جمعى از بانوان حدیث نقل کردهاند از جمله: ۱- حبابة الوالبیه ۲- فاطمه دختر حبابة الوالبیه ۳- فاطمه (سلام الله علیها) دختر امام على (علیه السلام) ۴- زینب دختر على(علیهما السلام) (خواهر امام حسن علیه السلام) ۵- نضرة العدویه (۸)
بانوانى که از امام حسین (علیه السلام) حدیث نقل کردهاند: ۱- حباة الوالبیّه ۲- فاطمه دختر حبابة الوالبیه ۳- زینب خواهر امام حسین (علیه السلام) که در وقایع کربلا سخنانى از امام حسین (علیه السلام) نقل نموده ۴- سکینه (سلام الله علیها) دختر امام حسین (علیه السلام) ۵- فاطمه کبرى دختر امام حسین (علیه السلام) . بانوان محدّثه در عصر امام سجاد (علیه السلام) در عصر امام سجاد (علیه السلام) بر اثر اختناق فراوان زنان کمترى جرأت نقل حدیث پیدا کردهاند که چند نفر را مىتوان نام برد. ۱- ام البراء ۲- حبابة الوالبیه ۳- فاطمه کبرى (سلام الله علیها) دختر امام حسین (علیه السلام) ۴- زینب (سلام الله علیها) دختر على (علیه السلام) . بانوانى که از امام باقر (علیه السلام) حدیث نقل کردهاند: عمربن عبدالعزیز در دوران امام باقر (علیه السلام) اجازه نشر و نقل حدیث را صادر کرد، حضرت باقر (علیه السلام) از فرصت استفاده وافر برده و شاگردان فراوانى را تربیت نمود، که در بین آنها از این زنان مىتوان نام برد. ۱- ام هانى ۲- حبابة الوالبیّه ۳- خدیجه دختر عمربن امام زین العابدین (علیه السلام) ۴- خدیجه دختر امام باقر (علیه السلام) (۹)
بانوان محدّثه در عصر حضرت صادق (علیه السلام) انقلاب فرهنگى شیعه که در زمان حضرت باقر(علیه السلام) شروع شد و در زمان امام بحق ناطق حضرت صادق (علیه السلام) به اوج خود رسید، و حضرت شاگردان بىشمارى که عدد آن تا چهار هزار نفر احصا کردهاند تربیت کرد، در بین این شاگردان کسانى بودند که بیش از سى هزار حدیث نقل کردهاند همچون محمد بن مسلم و زراره…در این فرصت بانوان شیعه نیز بهره بردارى کردند و بعد از عصر رسالت بیشترین زنان محدّثه را در این دوران مىتوان مشاهده کرد که به این افراد مىتوان اشاره کرد: ۱- ام اسحاق دختر سلیمان ۲- ام الاسود الشیبانیه ۳- ام البداء ۴- ام بکر ۵- ام الحسن (علیه السلام) دختر عبداللّه بن امام باقر(علیه‌السلام) ۶- امالخیر ۷- ام الخیر دختر امام باقر (علیه السلام) ۸ – امسعید احمسیه ۹- ام سلمه (ام محمد بن مهاجر) ۱۰- امسلمة دختر حضرت باقر (علیه السلام) ۱۱- ام عیسى دختر عبداللّه ۱۲- امفروه مادر امام صادق (علیه السلام) ۱۳- ام الحسن الصیقل ۱۴- جویزه (همسر عیسى بن موسى الهاشمى) ۱۵- حبابة الوالبیه ۱۶- جویزة بنت الحارث ۱۷- حمادة دختر حسن (خواهر ابى عبیدة الحدّاء) ۱۸- رباب (همسر داود بن کثیر رقى که خود از روات است) ۱۹- عمرة دختر فضیل ۲۰- سالمة کنیز امام صادق (علیه السلام) ۲۱- سریه (جدّه ابى طاهر احمد بن عیسى که خود از روات مىباشد) ۲۲- سعیده کنیز امام صادق (علیه السلام) ۲۳- سعیده (خواهر محمد بن ابى عمیر) ۲۴- عمّه الحسن بن مسلم ۲۵- عمّه محمد بن زیاد ۲۶- عمّه محمد بن مارد ۲۷- فاطمه دختر امام صادق (علیه السلام) ۲۸- فاطمه دختر عبداللّه بن ابراهیم ۲۹- کلثوم دختر یوسف ۳۰- مغیرة کنیز امام صادق (علیه السلام) ۳۱- منة (خواهر محمد ابن عمیر، که از روات معروف وثقه مىباشد و بنابر قول جمعى از علما مرسلات او مثل مسندات است) ۳۲- امالخیر هرنیه البادقیه(۱۰) بانوان محدّثه در عصر امام کاظم (علیه السلام) اختناق و سختگیرى در دوران امام موسى کاظم (علیه السلام) دوباره به اوج خود رسید، لذا مىبینیم بانوان محدّثه در این دوران آمار کمترى دارد، و در بین پنج نفر سه نفر از دختران آن حضرت هستند به این ترتیب: ۱- ام احمد دختر امام موسى کاظم (علیه السلام) ۲- ام الحسین دختر امام کاظم (علیه السلام) ۳- حبابة الوالبیه ۴- سعیده ۵ – فاطمه کبرى دختر امام کاظم (حضرت معصومه سلام الله علیهما) (۱۱)
بانوانى که از امام هشتم روایت کردهاند: تعداد زنانى که از مکتب رضوى دانش آموختهاند و در قالب روایات آن را به یادگار گذاشتهاند به هشت نفر مىرسد: ۱- حکیمه دختر حضرت امام کاظم(علیه‌السلام) ۲- فاطمه بنت امام رضا (علیه السلام) ۳- کلثوم بنت سلیم ۴- السیّدة خیزران ۵ – سعیده ۶- عذر(عذراء) ۷- فاطمه بنت الامام الکاظم ۸ – السیدة نجمه مادر امام هشتم (علیه السلام) (۱۲) بانوان محدّثه در دوران امام جواد (علیه السلام) از محضر مبارک حضرت جواد الائمه (علیه السلام) نیز جمعى از بانوان بهره بردهاند از جمله به این افراد مىتوان اشاره کرد: ۱- زهراء امّ احمد بنت الحسین ۲- زینب دختر محمد ۳-حکیمه بنت امام موسى بن جعفر (علیه السلام) ۴- حکیمه بنت امام رضا (علیه السلام) ۵ – حکیمه بنت امام جواد (علیه السلام) (۱۳)
بانوانى راوى در عصر امام هادى (علیه السلام) در دوران حضرت هادى (علیه السلام) اختناق به اوج خود رسید و حضرت در سامرّا کاملاً تحت نظر قرار گرفت لذا کمتر شیعیان از حضور او بهره بردند، به همان نسبت بانوان محدّثه نیز به پایینترین حدّ خود رسیده است تا آنجا که بیش از سه نفر از بانوان از آن حضرت حدیث نقل نکردهاند: ۱- ام کلثوم الکرخیة ۲- ام محمّد کنیز امام رضا (علیه‌السلام) ۳- فاطمه دختر محمد بن هیثم (۱۴)
دوران حضرت عسکرى (علیه السلام) در عصر حضرت عسکرى (علیه السلام) به شدّت سختگیرى و مراقبت از آن حضرت و تماسهاى او ادامه یافت، مخصوصاً با توجّه به اینکه متوجّه شده بودند که مهدى (علیه السلام) از نسل اوست، سختگیرىها شدید شده بود، به این جهت تنها زنى که از آن حضرت روایت نقل کرده است حکیمه خاتون دختر امام جواد (علیه السلام) و خواهر حضرت عسکرى (علیه السلام) و عمّه امام زمان(عج) است.
همان بانویى که جریان تولّد حضرت مهدى (علیه السلام) را به صورت گزارش لحظه به لحظه از زبان حضرت عسکرى (علیه السلام) و مشاهدات خود نقل نموده است. از آنچه بیان شد بدست آمد که حضرت معصومه (سلام الله علیها) یکى از بانوانى است که از محضر پدر بزرگوارش بهرههاى فراوان برده و همین طور از برادر بزرگوارش حضرت رضا (علیه السلام) استفاده برده، و به صورتهاى مختلف از علوم بدست آورده براى هدایت جامعه بهره بردارى نموده است. گاه در نبود پدر به پرسش شیعیان جواب مىداد، و آنچنان آنها را قانع مىنمود که مدال بلند «فداها ابوها؛پدرش فدایش باد»را از پدرش دریافت نمود. (۱۵) و گاه به صورت نقل حدیث آن علوم را از خود به یادگار گذاشته است، چرا که او به خوبى از پیامبر اسلام آموخته بود که فرمود:
«من تعلّم حدیثنى اثنین ینفع بهما نفسه او یعلّمها غیره فینتفع بهما کان خیراً له من عبادة ستین سنةً؛ (۱۶) کسى که دو روایت بیاموزد و خود از آن بهره برد و یا به دیگرى بیاموزد، تا او سود برد، برایش از عبادت شصت سال بهتر خواهد بود.» لذا هم خود احادیث فراوان را از پدر و برادر بزرگوارش فرا گرفت و هم با همه اختناق و سختگیریها روایاتى را براى مردم نقل نموده است. از حضرت معصومه (سلام الله علیها) آن بانوى علم و کرامت مجموعاً پنج حدیث در منابع حدیثى به یادگار مانده است، جالب این است که چهار حدیث آن بر محور امامت و ولایت دور مىزند، آرى حضرت معصومه (سلام الله علیها) زمان را به خوبى شناخته، در دورانى که پدرش با بدترین شکنجهها در کنج زندان جان مىسپارد، و او را بر تخته پاره بر دوش چهار حمّال قرار مىدهند و فریاد مىکشند «هذا امام الرّفضة؛ این امام شیعیان است» و همین طور برادر بزرگوارش براى مراقبت و مواظبت بیشتر به بهانه ولایت عهدى به خراسان فرا خوانده مىشود. در چنین دورانى حضرت با احادیث ریشه دار و محکم پایههاى امامت شیعه را تقویت و بازسازى مىکند یک جا به بیان حدیث منزلت مىپردازد که سنّى و شیعه آن را نقل نمودهاند، و بزرگترین سندى است بر امامت امیرمؤمنان على(علیه‌السلام) آنجا که فرمود:
«انسیتم قول رسول اللّه…انت منّى بمنزلة هارون من موسى؛ (۱۷) آیا سخن رسول خدا (صل‌الله‌علیه‌وآله) که فرمود: جایگاه تو (اى على) نسبت به من مانند (جایگاه) هارون (در برابر) موسى است فراموش کردید.» یعنى همچنان که هارون وصى و جانشین موسى بود، حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) نیز وصىّ پیامبر است، و بعد از او حسن و حسین (علیه السلام) تا مىرسد به موسى بن جعفر (علیه السلام) پس گفتن «امام الرفضه» توهین است، بلکه باید گفت امام کاظم (علیه السلام) وصىّ و جانشین پیغمبر است، و حضرت رضا (علیه السلام) نیز چنین است، لذا دادن ولایت عهدى از طرف مأمون بى معنى است بلکه امام هشتم خود صاحب امامت و ولایت و جانشینى پیامبر است. همان سخنى را که خود حضرت رضا (علیه السلام) به مأمون فرمود: اگر خلافت و امامت حق تو است حق واگذارى آن را ندارى، و اگر حق دیگران است (که در حقیقت چنین است و حق ماست) تو چرا خود را خلیفه خوانده و ولى عهد انتخاب مىکنى. حضرت معصومه با این حدیث فهماند که امامت امامان شیعه به عنوان وصایت و جانشینى نبى (صل الله علیه وآله) است نه به عنوان ولایت عهدى از طرف امثال مأمون. در جاى دیگر به بیان حدیث متواتر و قطعى غدیر که امامت همه امامان شیعه در آن مطرح شده است پرداخت. چرا که پیامبر اکرم (صل الله علیه وآله) در ضمن خطبه غدیریّه فرمود: «سپس بعد از من على ولى شما و امام به فرمان خداست. سپس امامت در نسل من از فرزندان على (علیه السلام) تا روزى که خدا و رسولش را ملاقات مىکنید مىباشد.»(۱۸) آنجا که حضرت معصومه (سلام الله علیها) از زبان خانم فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نقل نموده است که فرمود:
«انسیتم قول رسول اللّه یوم غدیر خمّ من کنت مولاه فعلىٌ مولاه؛ (۱۹) آیا سخن رسول خدا در روز غدیر را فراموش کردید که فرمود: هر که من مولاى اویم على مولاى اوست.» در بخشى از حدیث طولانى دیگر فرمود: که پیامبر در شب معراج روى پردهاى این جمله را دید: «خدایى جز خداى یگانه نیست، محمد رسول خداست، على ولىّ و صاحب اختیار مردم است.» و در ادامه این حدیث آمده که «محمّد رسول اللّه علىّ وصىٌّ المصطفى؛ محمد رسول خدا است و على وصىّ مصطفى است.» و در قسمت دیگرى از این حدیث مىخوانیم: «که رسول خدا (صل الله علیه وآله) پرسید این کاخ از کیست؟» جبرئیل گفت: یا محمّد لابن عمّک و وصیّک على بن ابى طالب؛ اى محمّد! این خانه پسرعمو و جانشین تو على بن ابى طالب است.» (۲۰) این که حضرت معصومه (سلام الله علیها) از بین آن همه مسائلى که در شب معراج به وقوع پیوسته احادیثى را انتخاب نموده که مربوط به اثبات امامت على (علیه السلام) به عنوان پایهگذار امامت شیعه است. نشان از آگاهى عمیق و ژرف آن بانو نسبت به اوضاع زمانه است. و براى تقویت ریشههاى امامت و ولایت در درون دلهاى مسلمانان بخصوص شیعیان آثار گرانقدر محبّت اهل بیت را بیان نموده، آنجا که با سندش از طریق مادرش فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نقل نموده که فرمود:
«من مات على حبّ آل محمّدٍ مات شهیداً؛ (۲۱) همانا هرکس با محبّت آل محمّد (صل الله علیه وآله) بمیرد شهید مرده است.» این حدیث فقط از زبان حضرت معصومه (سلام الله علیها) در منابع شیعه نیامده است بلکه اهل سنت نیز این حدیث را با تفصیل بیشتر نقل نمودهاند از جمله فخر رازى، زمخشرى، و قرطبى، از پیامبر اسلام (صل الله علیه وآله) نقل نموده که آن حضرت فرمود: «هر کس با محبّت آل محمّد بمیرد، شهید از دنیا رفته است، آگاه باشید! هر کس با محبّت آل محمد از دنیا رود، بخشوده شده از دنیا رفته است، آگاه باشید! هر کس با محبت آل محمد (صل الله علیه وآله) از دنیا رود، با توبه از دنیا رفته است، آگاه باشید! هر کس با محبت آل محمد (صل الله علیه وآله) از دنیا برود، فرشته مرگ او را بشارت به بهشت مىدهد و سپس نکیر و منکر به او بشارت دهند. آگاه باشید! هر کس با محبّت آل محمّد (صل الله علیه وآله) از دنیا رود، در قبر او دو در به سوى بهشت گشوده مىشود، آگاه باشید! هر کس با محبّت آل محمّد از دنیا رود، خداوند قبر او را زیارتگاه فرشتگان قرار مىدهد، آگاه باشید! هر کس با محبّت آل محمّد (صل الله علیه وآله) از دنیا رود، بر سنّت و جماعت از دنیا رفته، و آگاه باشید! هر کس با عداوت آل محمّد (صل الله علیه وآله) از دنیا برود روز قیامت در حالى وارد عرصه محشر مىشود که در پیشانى او نوشته شده «مأیوس از رحمت خداوند» آگاه باشید! هر کس با بغض آل محمّد (صل الله علیه وآله) از دنیا برود، کافر از دنیا رفته است، آگاه باشید! کسى که با بغض آل محمّد (صل الله علیه وآله) بمیرد بوى بهشت به مشام او نمىرسد.»(۲۲)
در بخش دیگرى از حدیث شب معراج پیش گفته مىخوانیم که «در روز قیامت همه مردم پا برهنه و عریان محشور مىشوند، جز شیعیان على (علیه السلام) و همه مردم با نام مادرشان صدا مىشوند جز شیعیان على (علیه السلام) که با نام پدرانشان خوانده مىشوند.» پیامبر اسلام (صل الله علیه وآله) درباره راز این مسئله از جبرئیل پرسید، او پاسخ داد: «لانّهم احبّوا علیّاً فطاب مولدهم؛ چون على (علیه السلام) را دوست داشتند ولادتشان پاک (و حلال) گردید.»(۲۳) و در حدیث چهارم طهارت و عصمت امام حسین (علیه السلام) را بیان نموده؛(۲۴)و در حدیث پنجم مرکزیت یافتن قم را براى شیعیان پیشگویى نموده است.(۲۵)
اختران شهر قم در بخش پایانى خالى از لطف نیست که به اسامى بانوانى اشاره کنیم که در حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) و در کنار آن بانو، و یا در شهر قم مدفون مىباشند. زیرا بسیارى از مردم و زائران قم از این مسئله بى اطلاع و یا کم اطلاعند.
الف: مخدّرات مدفون در حرم در داخل حرم مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها) و در زیر گنبد آن بانو، پنج تن از مخدّرات دیگر آرمیدهاند که اسامى آنها به این شرح است: ۱- میمونه دختر موسى مبرقع، نوه امام جواد (علیه السلام) ۲- زینب دختر امام جواد (علیه السلام) ۳- امّ محمّد ۴- ام اسحاق جاریه محمد فرزند موسى مبرقع ۵ – ام حبیب جاریه ابوعلى نوه امام رضا (علیه السلام) ۶- ام قاسم، دختر على کوکبى. لذا در قرن سوّم دو قبر به جاى گنبد فعلى بوده، یکى بر فراز قبر حضرت معصومه، و دیگرى بر فراز قبر پنج تن از مخدّرات پیش گفته.(۲۶)
ب: بانوانى که بیرون از حرم مدفون هستند به غیر از بانوان پیش گفته مخدّراتى نیز در گوشه و کنار قم دفن مىباشند که اسامى برخى از آنها به این شرح است: ۱- زینب دختر موسى مبرقع، فرزند موسى بن جعفر (علیه السلام) ۲- فاطمه دختر با واسطه امام جواد (علیه السلام) ۳- بریهه از دختران با واسطه موسى بن مبرقع فرزند موسى بن جعفر (علیه السلام) ۴- ام سلمه از دختران با واسطه امام جواد (علیه السلام) ۵ – ام کلثوم، از دختران با واسطه امام جواد (علیه السلام) این پنج نفر در چهل اختران واقع در خیابان آذر (طالقانى) مدفون مىباشند. ۶ – صفورا در خاکفرج ۷- قبر امّ محمد دختر موسى بن جعفر (علیه السلام) ۸ – میمونه دختر موسى بن جعفر (علیه السلام) و… در پایان براى حسن ختام مقاله:
از مدینه، به قصد خطه طوس
رهروى خسته پاست معصومه (سلام الله علیها)
تا زیارت کند برادر خویش
فکر و ذکرش دعاست معصومه (سلام الله علیها)
روز و شب، عاشقى بیان گرد
خواهرى با وفاست معصومه (سلام الله علیها)
یا مگر اوست، زینب دگرى
کز برادر جداست معصومه (سلام الله علیها)
تا بدانى که نیمه ره جان داد
بنگر اکنون کجاست معصومه (سلام الله علیها)
از وطن دور و از برادر دور
حسرتش غم فزاست معصومه (سلام الله علیها)
گرچه نشکسته سینه و پهلویش
در دلش داغهاست معصومه (سلام الله علیها)
داغ زهرا (سلام الله علیها) و داغ اجدادش
وارث کربلاست معصومه (سلام الله علیها)
هر حسینیه بیت اوست (حسان)
چونکه صاحب عزاست، معصومه (سلام الله علیها) (۲۷)
منبع: سید جواد حسینی، نشریه پاسدار اسلام ۱۳۸۶ شماره ۲۲
🌾پینوشتها:
۱ . شعر از حسان چایچیان. ۲ . شیخ على نمازى، مستدرک سفینة البحار، ج ۸، ص ۲۵۷، ماده «فطم». ۳ . مناقب ابن شهرآشوب، ج ۴، ص ۳۶۷؛ عماد زاده، زندگانى حضرت موسى بن جعفر، ج ۲، ص ۳۷۵ . ۴ . حسن بن محمد بن حسن قمى، تاریخ قم، ص ۲۱۳ و سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج ۸، ص ۲۹۰ و شیخ ذبیح اللّه محلّاتى، ریاحین الشریعه، ج ۵، ص ۳۲ . ۵ . ر.ک زنان دانشمند و راوى حدیث، احمد صادقى اردستانى، دفتر تبلیغات، ص ۲۸ – ۲۳۸ و ر ک بارگاه فاطمه معصومه، تجلیگاه فاطمه زهرا(س)، سید جعفر میرعظیمى، دفتر تبلیغات اسلامى، اول، ۱۳۸۳، ص ۳۵ – ۳۷ و اعلام النساء المؤمنات، ص ۶۶۰ . ۶ . بارگاه فاطمه معصومه…، همان، ص ۳۶ – ۳۸؛ زنان دانشمند، همان، ص ۲۴۲ – ۲۵۴٫ ۷ . میرعظیمى، همان، ص ۳۸؛ زنان دانشمند، ص ۲۵۵ – ۲۶۸ . ۸ . همان، ص ۲۶۹ – ۲۷۳ . ۹ . میرعظیمى، همان، ص ۳۸ – ۳۹؛ زنان دانشمند، ص ۲۷۶ – ۲۸۹٫ ۱۰ . زنان دانشمند، همان، ص ۲۸۸ – ۳۴۲ و سید جعفر میر عظیمى همان، ص ۴۰ – ۴۱ اعلام النساء المؤمنات، ص ۶۳۰ . ۱۱ . زنان دانشمند، ص ۳۴۳ – ۳۵۵ و اعلام النساء المؤمنات، ص ۵۷۰ – ۵۷۹٫ ۱۲ . بارگاه فاطمه…، ص ۴۲؛ زنان دانشمندان، ص ۳۵۷ – ۳۶۴ . ۱۳ . همان، به ترتیب، ص ۴۳، ص ۳۶۵ – ۳۶۸ . ۱۴ . میر عظیمى، همان، ص ۴۳، زنان دانشمند، ص ۳۶۷- ۳۷۰ . ۱۵ . اعلام النساء، ص ۶۹۲؛ تاریخ اهل بیت، ص ۸۲، کریمه اهل بیت، على اکبر مهدى پور، ص ۱۷۱ . ۱۶ . متقى هندى، کنزالعمال، مؤسسة الرسالة، ج ۱۰، حدیث ۲۸۸۴۹٫ ۱۷ . الغدیر، ج ۱، ص ۱۹۷، انس المطالب، فى مناقب على بن ابى طالب،ص ۴۹؛ بحارالانوار ج ۳۶، ص ۳۵۳، عوالم، ج ۲۱، ص ۳۵۴، ح ۳٫ ۱۸ . بحارالانوار، محمد باقر مجلسى، ج ۳۷، ص ۲۰۷ – ۲۰۸؛عوالم، شیخ عبداللّه بحرانى، ج ۱۵، ص ۳۷۵ . ۱۹ . همانها، الغدیر، ج ۱، ص ۱۹۷ ؛ اعلام النساء المؤمنات، ص ۵۷۸٫ ۲۰ . بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۷۷؛ عوالم، ج ۲۱، ص ۳۲۵؛ ینابیع المودة، ص ۲۵۷ . ۲۱ . آثار الحجة، ج ۱، ص ۸ – ۹؛ عوالم، ج ۲۱، ص ۳۵۴ . ۲۲ . الکشاف، زمخشرى، بیروت، ج ۴، ص ۲۲۰ – ۲۲۱؛ تفسیر فخر رازى، ج ۲۷، ص ۱۶۵ – ۱۶۶؛ تفسیر قرطبى، ج ۸، ص ۵۸۴۳٫ ۲۳ . بحار، ج ۶۸، ص ۷۷ . ۲۴ . بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۲۴۳، امالى شیخ طوسى، ص ۸۲، اعلام النساء المؤمنات، ص ۵۷۹ . ۲۵ . فروغى از کوثر، ص ۴۹٫ ۲۶ . تاریخ قم، ص ۲۱۴، بحارالانوار، ج ۶۰، ص ۲۲۰؛ بارگاه حضرت معصومه، ص ۶۶ . ۲۷ . شعر از حسان چایچیان.
🌾🌾🌾🌾
